Marrëdhënia mes shqiptarëve dhe popullit hebre është një nga shembujt më të rrallë në historinë moderne të solidaritetit ndërmjet dy kombeve të ndryshme në besim, por të afërt në shpirt. Nga aktet heroike të familjeve shqiptare gjatë Holokaustit, deri te përkrahja vendimtare e disa figurave hebraike për pavarësinë e Kosovës në vitin 1999, kjo histori është e mbushur me dinjitet, guxim dhe ndjenjë mirënjohjeje reciproke.
Shqipëria, streha e hebrenjve gjatë Holokaustit
Gjatë Luftës së Dytë Botërore, Shqipëria ishte një nga të vetmet vende në Evropë ku numri i hebrenjve nuk u zvogëlua, por përkundrazi u rrit. Kjo për shkak të mikpritjes dhe guximit të shqiptarëve që, duke respektuar kodin tradicional të Besës, strehuan hebrenj të ardhur nga vende të tjera të Evropës që po ndiqeshin nga nazistët.
Sipas Yad Vashem – Qendrës Botërore për Përkujtimin e Holokaustit në Jerusalem – dhjetëra familje shqiptare janë njohur si “Të Drejtët midis Kombeve”, për kontributin e tyre në shpëtimin e hebrenjve. Familje shqiptare nga Tirana, Vlora, Berati, Gjirokastra, Prizreni e gjetkë rrezikuan jetën e tyre për të mbrojtur njerëz që nuk i njihnin, thjesht sepse ishte gjëja e drejtë për t’u bërë.
Një mirënjohje që s’harrohet – figura hebreje që mbështetën Kosovën në vitin 1999
Miqësia e popullit hebre me shqiptarët nuk mbeti vetëm në të kaluarën. Në prag dhe gjatë luftës së Kosovës në vitin 1999, disa figura me ndikim të madh në politikën dhe diplomacinë amerikane e ndërkombëtare, që kishin prejardhje hebreje, u bënë ndër zërat më të fuqishëm në përkrahje të popullit shqiptar të Kosovës.
Madeleine Albright
Ish-Sekretarja e Shtetit të SHBA-së, me origjinë hebreje nga Çekia, ishte një prej arkitekteve të ndërhyrjes së NATO-s në Kosovë. Albright nuk do të harrohet kurrë nga shqiptarët për rolin e saj vendimtar në ndërprerjen e spastrimit etnik të kryer nga regjimi i Slobodan Millosheviqit.
Wesley Clark
Gjenerali amerikan Wesley Clark, edhe pse jo hebre, punoi ngushtë me zyrtarë hebrenj në administratën Clinton për të udhëhequr ndërhyrjen ushtarake në Kosovë. Ai ka treguar më vonë se kishte marrë mbështetje të fuqishme nga komuniteti hebre në Uashington dhe Nju Jork për të bindur politikën amerikane se ndërhyrja ishte e domosdoshme.
Bernard Kouchner
Themelues i organizatës Mjekët pa Kufij, Kouchner – i cili ishte edhe Përfaqësues Special i OKB-së në Kosovë pas luftës – ka prejardhje hebreje dhe ka qenë një nga figurat kyçe në ndërtimin e institucioneve të para të Kosovës pas luftës.
Marrëdhënie që vazhdojnë me respekt të ndërsjellë
Sot, marrëdhëniet midis Kosovës dhe shtetit të Izraelit po forcohen gjithnjë e më shumë. Në vitin 2021, Izraeli e njohu zyrtarisht pavarësinë e Kosovës, duke hapur rrugën për vendosjen e marrëdhënieve diplomatike dhe bashkëpunim në fusha të ndryshme, nga teknologjia te bujqësia dhe siguria.
Një numër i vogël por aktiv i komunitetit hebre jeton sot në Kosovë, kryesisht në Prizren dhe Prishtinë, duke ruajtur kujtimin e asaj që shqiptarët bënë për ta – dhe duke u bërë pjesë e shoqërisë kosovare me krenari.
Marrëdhënia mes shqiptarëve dhe hebrenjve është një histori e veçantë që dëshmon se në kohërat më të errëta, është pikërisht ndershmëria dhe guximi njerëzor ai që bën dallimin. Dhe kur një popull shpëton një tjetër, ai jo vetëm që shpëton jetë, por krijon një miqësi që nuk zbehet nga koha.
