Ky artikull nga prestigjiozi The Guardian është një promovim i rëndësishëm për vendin tonë dhe tregon se sa larg ka arritur Kosova në skenën muzikore ndërkombëtare. Suksesi i këngëtareve kosovare si Dua Lipa dhe Rita Ora, i theksuar në këtë artikull, është një shembull i jashtëzakonshëm i talentit dhe kulturës sonë që po ndriçon në mbarë botën. Kjo njohje jo vetëm që i bën nder vendit tonë, por edhe frymëzon brezat e rinj që të ndjekin ëndrrat e tyre, duke kontribuar në fuqizimin e identitetit tonë kombëtar. Më poshtë gjeni lajmin e plotë.
Pas traumës së luftës, vendi më i ri i Evropës ka zhvilluar një ndikim të jashtëzakonshëm muzikor që mbushi festivalin Sunny Hill të këtij viti në Prishtinë. Çfarë e ndihmon suksesin e tij në pop?
Fushat mbi fshatin kosovar Bërnicë e Poshtme ofrojnë një pamje spektakolare të peizazhit përreth. Qiejt blu ndërpriten nga siluetat e maleve që rrethojnë Prishtinën, kryeqytetin e Kosovës. Horizonti është i thyer nga minaret e holla dhe shtëpitë me çati të kuqe. Me kalimin e ditës në natë, ky sfond piktoresk errësohet, ndërsa skenat ndriçohen dhe baset fillojnë të dëgjohen.
Ky është festivali Sunny Hill, një festë katër-ditore e muzikës pop të organizuar nga ylli ndërkombëtar Dua Lipa dhe babai i saj, Dukagjin Lipa. Turma këtu duket si një ekran i faqes “For You” në TikTok: plot me crop top-e moderne dhe pantallona të gjera, me shumë pjesëmarrës nën 18 vjeç. Vesa dhe Urta, të dyja 17-vjeçare, jetojnë në Prishtinë dhe po marrin pjesë në festival për herë të parë dhe të dytë përkatësisht. “Jeta e natës këtu është e çmendur,” thonë ato me entuziazëm. “Na pëlqen atmosfera dhe energjia.”
Duke shpallur pavarësinë nga Serbia vetëm në vitin 2008, Kosova është vendi më i ri në Evropë në më shumë mënyra se një: mosha mesatare e qytetarëve të saj është 29.5, ndoshta ndihmuar nga fakti që të rinjtë kosovarë deri vonë nuk mund të përfitonin nga liria e lëvizjes brenda BE-së. Popullsia e saj prej 1.8 milionë banorësh është më pak se një e katërta e qytetit të New York-ut, dhe sipërfaqja e saj është vetëm sa 3% e Gjermanisë – çka e bën ndikimin e jashtëzakonshëm të këtij vendi të vogël ballkanik në muzikën pop ndërkombëtare edhe më të jashtëzakonshëm.
Dua Lipa dhe Rita Ora, dy nga këngëtaret kryesore të listave botërore janë me origjinë shqiptare nga Kosova, të lindura nga prindër që ikën nga rajoni i shkatërruar nga lufta në vitet e 90-ta. Lipa dhe Ora këndojnë në anglisht, por artistët shqiptarë nga Kosova që këndojnë në gjuhën shqipe gjithashtu kanë pasur suksese të mëdha në Evropë, Lindjen e Mesme, Afrikën e Veriut, Indi, Australi dhe SHBA – një skenë vendase e gjallë që ka lindur nga qëndrueshmëria dhe kreativiteti pas luftës së Kosovës.
“Me aktivitete të kufizuara rekreative në dispozicion, të rinjtë kanë kanalizuar energjinë e tyre në muzikë dhe art,” shpjegon Gent Osmani, kompania e të cilit, Fole Publishing, shpërndan dhe promovon video muzikore për yjet shqiptarë dhe kosovarë.
Një prej tyre, Dhurata Dora, ka më shumë se 860 milionë shikime në YouTube me hitin e saj të suksesshëm “Zemër”, një bashkëpunim i vitit 2019 me reperin algjerian Soolking, që është renditur në Belgjikë, Zvicër dhe Francë. Bashkëpunimi i Dorës në vitin 2021 me këngëtarin kongolezo-francez GIMS, “Only You”, u certifikua me ar në Francë dhe platini në Zvicër, dhe performanca e saj me yllin e “Voice of Albania”, Yll Limani, ishte ndoshta performanca më e spikatur në gjuhën shqipe në Sunny Hill këtë vit.
Duke kënduar tekste kryesisht të përqendruara në dashuri dhe tradhti, yjet e popit kosovar shpesh bashkëpunojnë me artistë nga Shqipëria ose diaspora, duke prodhuar rregullisht video në YouTube të mbushura me pamje ajrore verore dhe fustane të ngjyrosura. Ato përfshijnë gjithçka nga meloditë tipike ballkanike (si “Malli” i Albrim Llapqeva-s), te këngët hip-hop (si “I Kom Pa” nga Buta dhe Noizy), te tingujt pop të kapshëm (përfshirë “Bonbon” të Era Istrefit, që është shikuar gati një miliard herë në YouTube).
Instrumentet tradicionale ballkanike përdoren shpesh, si gajde, një fyej prej druri dhe lëkurë deleje, zëri hipnotik i së cilës përdoret në mënyrë mahnitëse në remiksin “Habibi” [Albanian Remix] nga DJ Gimi-O, Ricky Rich dhe Dardan.
Skena unike e popit dhe rock-ut në Kosovë daton nga koha kur ajo ishte ende pjesë e Jugosllavisë. Atëherë, “Shqiptarët e Kosovës kishin shumë më shumë liri, mobilitet dhe qasje në botën e jashtme sesa shqiptarët e Shqipërisë,” thotë Robert A Saunders, një akademik amerikan që hulumton identitetin në vendet post-sovjetike. “Dhe sigurisht, për një brez që ka lindur në dhunë, që është rritur nga prindër që kanë kaluar nëpër luftë, kosovarët mbartin një ndikim ndërbrezor të të qenit një pakicë e keqtrajtuar. Nëse shikon hip-hopin amerikan dhe temat e atij zhanri muzikor, ato vërtet do të rezonojnë me popullsinë kosovare shqiptare.”
Ndërsa muzika pop kosovare vazhdon të përhapet në mbarë globin, pyetja mbetet se sa nga suksesi i saj përfiton ende vendi i vogël nga i cili buron.
Sipas Dukagjin Lipa-s, ndikimi ekonomik i festivalit Sunny Hill në Prishtinë është rreth 20 milionë euro në një javë. Shumë hotele në qytet janë të rezervuara gjatë kohës së festivalit. Por me biletat që kushtojnë 200 euro për person – pak më pak se gjysma e pagës mesatare mujore në Kosovë – festivali është i paarritshëm për shumë vendas. Rreth 45% e atyre që morën pjesë në festival këtë vit udhëtuan nga jashtë./The Guardian
