Në qendër të krizës më të fundit mes Iranit dhe Shteteve të Bashkuara ndodhet një emër që për shumë kohë ka qenë i njohur vetëm për ekspertët e sigurisë dhe energjisë bërthamore – Fordow. Ky objekt i ndërtuar thellë nën një mal pranë qytetit të shenjtë Qom ka qenë për vite me radhë simboli i ambicieve më të diskutueshme të Iranit për zhvillimin e teknologjisë bërthamore.
Fordow është projektuar për të qenë pothuajse i paprekshëm. I vendosur rreth 80 deri në 90 metra nën tokë, i rrethuar nga beton i armuar dhe i mbrojtur nga sistemet më moderne të mbrojtjes ajrore, ky kompleks është përdorur nga Irani për pasurimin e uraniumit në nivele të larta. Në vitin 2023, Agjencia Ndërkombëtare për Energjinë Atomike kishte zbuluar se Iranit i ishte afruar përpunimit të uraniumit deri në 83.7 për qind – një hap larg arritjes së nivelit të duhur për krijimin e një arme bërthamore.
Pikërisht për këtë arsye, Fordow u bë objektivi kryesor në sulmin ajror që Shtetet e Bashkuara ndërmorën më 22 qershor 2025. Duke përdorur një bombë të veçantë të njohur si “bunker buster” (zyrtarisht GBU-57 Massive Ordnance Penetrator), forcat amerikane arritën të godasin thellësinë ku fshihej Fordow. Kjo bombë, e projektuar për të depërtuar në fortifikime të thella nën tokë, ishte e vetmja armë që mund të arrinte një objektiv të tillë.
Sipas Presidentit amerikan Donald Trump, që udhëhoqi urdhrin për sulmin, ndërhyrja ishte e domosdoshme për të ndalur një kërcënim të afërt dhe serioz. Ai deklaroi se Fordow është shkatërruar plotësisht dhe tashmë nuk mund të shërbejë për qëllime bërthamore.
Sulmi u bë në koordinim me Izraelin, i cili kishte ndërmarrë disa sulme paraprake ndaj caqeve iraniane, por nuk kishte kapacitetin teknik për të shkatërruar Fordow pa ndihmën e SHBA-së. Vendimi për ta përfshirë Uashingtonin në këtë operacion erdhi pas vlerësimeve se Irani kishte përshpejtuar punën në programin e tij bërthamor dhe se koha për veprim ishte e kufizuar.
Goditja e Fordow ka ngritur shqetësime për përshkallëzim të mëtejshëm të konfliktit në Lindjen e Mesme. Irani reagoi menjëherë me sulme raketore ndaj Izraelit, ndërsa shumë vende në rajon dhe më gjerë kanë kërkuar qetësim të situatës dhe kthim në diplomaci.
Për momentin, mbetet e paqartë se deri ku do të shkojë kjo përballje. Por një gjë është e sigurt – Fordow nuk është më ai që ishte, dhe bota ndodhet përballë një prej krizave më serioze që nga përfundimi i Luftës së Ftohtë.
