Kriza Iran-Izrael: A po rrezikohet Lindja e Mesme nga një luftë e madhe?
Në javët e fundit, tensionet mes Iranit dhe Izraelit kanë arritur një pikë të vlimi që nuk ishte parë prej dekadash. Sulme të ndërsjella, kërcënime të hapura dhe përfshirje e aleatëve rajonalë kanë alarmuar botën mbarë, ndërsa analistët paralajmërojnë për rrezikun real të një lufte të madhe që mund të shpërthejë në zemër të Lindjes së Mesme.
Si nisi përplasja?
Gjithçka mori përmasa të reja në prill të këtij viti, kur Irani ndërmori një sulm të paprecedent ndaj Izraelit me qindra dronë dhe raketa, si hakmarrje për bombardimin e konsullatës iraniane në Damask – një sulm për të cilin Teherani fajësoi Izraelin. Edhe pse shumica e raketave u ndaluan nga mbrojtja izraelite dhe aleatët si SHBA e Britania, fakti që Irani sulmoi drejtpërdrejt nga territori i tij shënon një kthesë historike.
Izraeli nuk vonoi me përgjigjen. Një seri sulmesh ajrore të koordinuara u drejtuan drejt objektivave iraniane, duke shënjestruar instalacione ushtarake dhe qendra të komandës së Gardës Revolucionare.
Kush janë palët në këtë konflikt?
- Irani, një fuqi shiite rajonale, mbështet grupe si Hezbollah në Liban, Houthit në Jemen dhe milicitë pro-iraniane në Irak e Siri. Objektivi i tij është të rrisë ndikimin në rajon dhe të sfidojë aleancën izraelito-amerikane.
- Izraeli, një aleat i ngushtë i Perëndimit, sidomos i SHBA-së, është i vendosur të pengojë zhvillimin bërthamor të Iranit dhe të shkatërrojë rrjetin e armatosur të Teheranit në kufijtë e tij.
Pse kjo krizë është më ndryshe nga më parë?
Kjo nuk është më një “luftë me ndërmjetës”, ku palët luftojnë përmes grupeve të armatosura. Për herë të parë në dekada, Irani dhe Izraeli po përballen direkt, me sulme të hapura mes shteteve. Kjo rrit ndjeshëm rrezikun për një përshkallëzim të shpejtë dhe të paparashikueshëm.
A mund të shpërthejë një luftë më e gjerë?
Ekspertët paralajmërojnë se çdo hap i gabuar mund të përfshijë jo vetëm Libanin, Sirinë dhe Irakun, por edhe fuqitë botërore. Tashmë SHBA ka rritur praninë ushtarake në rajon dhe është në gatishmëri të lartë për të mbrojtur aleatët e saj. Nga ana tjetër, Rusia dhe Kina, edhe pse publikisht thërrasin për “përmbajtje”, shohin me interes zhvillimet që sfidojnë dominimin perëndimor në Lindjen e Mesme.
Çfarë pritet tani?
Situata është ende e paqëndrueshme. Diplomacia po përpiqet të fitojë kohë, por asnjëra palë nuk jep shenja të tërheqjes. Izraeli është ende në luftë me Hamasin në Gaza, ndërsa Irani ndodhet nën presion të brendshëm dhe të jashtëm – dhe shpesh herë ka përdorur krizën e jashtme për të forcuar kontrollin e brendshëm.
Shumë analistë thonë se po. Lufta në Ukrainë, tensionet në Tajvan dhe tani ky front i ri në Lindjen e Mesme mund të shënojnë fillimin e një epoke të re të paqëndrueshmërisë ndërkombëtare.
